Şehirde kullanmak için outdoor ayakkabı almak

Başlıkta girişi yazdım aslında. Outdoor ayakkabı almak istiyorsunuz ama çoğunlukla şehirde kullanacaksınız. Ben de bu durumdayım. Yıllardır biraz tecrübe edindim, paylaşmaya çalışacağım.

UYARI: Tecrübelerimi paylaştığım bu yazı, fikir vermesi amacıyla yazılmıştır. Sağlık şakaya gelmez. Arazi şartları da şakayı sevmez. Ben çok arazi yapan birisi değilim. Yaptığımda da piknik veya hiking tarzında takılırım. Yazıyı fikir vermesi için yazıyorum. Problem yaşayan olursa, sorumluluk kabul etmem.

Neden?

Minimalist yaşam. Sebeplerden birisi bu olabilir. Olmayadabilir. Mesela “araştırma görevlisi ayakkabısı” diye aratırsanız internette, ilginç sebepler çıkıyor bu talep konusunda.

Benim toplam 5 çift ayakkabım var. İmkânım olsa teke düşürürdüm ama malesef en az dörde düşürebildim. Aşağıda kullanım çokluğuna göre sıralayarak yazdım bunları:

• Asolo Megaton GV MM GTX. Artık satılmıyor sanırım. Yazın sıcak havalar dışında en çok giydiğim ayakkabı bu. Yılın yarısından fazlasında, her gün giyiyorum (kokmuyor :P). İlk aldığımda pahalı gelmişti. Sanırım 4 yıldır kullanıyorum. Bir temizleyici sünger ile silince ilk günkü gibi oluyor. Ayakkabıma pek acımadan kullandığım halde, oldukça sağlam. Alırken iki temel şeye dikkat etmiştim; Gore-tex astar olması, kaymaz taban olması. Bunlardan aşağıda bahsetmeye çalışacağım.
• Merrell Tetrex Rapid Crest. Yazın her gün bu ayağımda (bu da kokmuyor :P ). Bunu alırken de 2 temel ihtiyacım vardı. Çok iyi hava alması ve kaymaz taban olması. Bunu da yıllardır kullanıyorum, hala çok iyi durumda. Bu tarz ayakkabılara da “amfibi ayakkabı” diyenler var.
• Decathlon Quechua NH500 Sandalet. Su ile haşır neşir olacağım zaman bu ayağımda. bir haftalık denizli yüzmeli tatillerde genelde tek başına bu işimi görüyor. Sandalette çok beklentim yok. Sağlam olsun, çabuk kurusun, altı çok ince olmasın ki şehirde de giyilebilsin. Bu kadar.
• Decathlon Quechua Waterproof bot. Modelini bulamadım ama üst seviye bir ürüm olmadığına eminim. Karda giyiyorum bunu da. Yüksek konçlu tek ayakkabım bu çünkü.
• Sarı naylon çizme. Suya, kara ya da çamura gireceksem önceden arabaya koyuyorum. Hem yüksek hem su geçirmiyor hem de yıkayıp temizlemek kolay.

İhtiyaç belirleme soruları

• Outdoor kullanma oranın ne olacak? %0,01 oranında outdoor kullanacaksan, daha şehirsel bir ayakkabı tercih edebilirsin. Ama “benim sağım-solum belli olmaz. İş çıkışı araziye gidebilirim” dersen, biraz daha arazi tipi tercih edebilirsin. Tam outdoor ayakkabıları şehirde biraz konfordan feragat etmeyi gerektiriyor çünkü.
• Outdoor’dan kastın ne? Keskin kayaların üzerinde zıplamak mı, dere yataklarından yukarıya trekking yapmak mı, stabilize ve toprak orman yollarında yürüyüş yapmak mı? Bu ve bu tarzdaki soruların cevaplarına göre farklı tarzda ayakkabılar tercih edilebilir.
• 10 yıl aynı ayakkabıyı kullanmak seni rahatsız edecek mi? Bunu sorma sebebim, sert araziye dayanmak üzere tasarlanan bir ayakkabıyı şehirde eskitmeye ömrün yetmeyebilir. Eğer benim gibi bir şeyi eskitmeden yenisini almak istemeyenlerdensen, bu bile problem olabilir :)
• Marka takıntın var mı? Kimsenin adını bilmediği, ayağında görünce “vayy” demeyeceği bir marka kullanmak seni rahatsız eder mi?

Outdoor ayakkabı özellikleri

• Sağlam taban. Vibram demek “her koşulda en iyi taban” anlamında değildir. Şehirde buz pisti gibi kayan Vibram tabanlar var.
• Fiziksel şartlara dayanıklı ayakkabı. Esneme, şişmiş ayakla kullanma, ıslak durumlarda dayanıklılık, sağlam birleşim yerleri, yırtılmaya dayanıklı malzeme, darbeye karşı koruyucu kısımlar, sağlam ipler ve ip delikleri, vb. devam edebilir liste. Aslında bunların her birisi ayrı yazı konusu.
• Nefes alabilirlik. Yazlık tasarlananlar zaten iyi nefes alabiliyor. Kışlık olanlarda özellikle ucuz modellerde su geçirmezliği sağlamak için nefes bile almayan plastikimsi malzeme kullanıyorlar. Bu nedenle, kışlık olanlarda mümkünse su geçirmeyen ve nefes alabilen modeller tercih edilmeli.
• Fiziksel koşullara (kullanım amacına) uygunluk Kanyon, tırmanma, yaklaşma, hiking, vb. outdoor faaliyetlerin hepri için bambaşka ayakkabı modelleri vardır.

Kişisel görüşlerim

Outdoor ayakkabı, bu işi yapan markalar tarafından üretilmiş olmalı

Adidas, Nike gibi -outdoor uzmanlığı olmayan- spor giyim üreticilerinin outdoor modelleri konusunda çokça şikayet okudum. Hatta mümkünse spor giyim üreticisi değil, “outdoor ayakkabı üreticisi” olması daha da iyi olur tabii :)

Alın size araştırmalık bazı marka isimleri:

• YDS
• La Sportiva
• Meindl
• Asolo
• Bestard
• Boreal
• Dolomite
• Scarpa
• Lowa
• Hanwag
• AKU

Ayakkabının asıl malzemesi sağlam olsun

• Tekstil ürünü olacaksa çok iyi üretilmiş olsun. Bunu anlamak zor, yorumlara bakabilirsiniz.
• Ya da daha kolayı, deri olsun. Ama gerçek deri olsun. Derisi kalın olsun. Ciddi markalar, kullandıkları derinin kalınlığını (1,8mm, 2mm, vb.) özelliklerde yazıyorlar.
• Mümkünse tek parça deri olsun. Çok parçalı derilerden yapılma ürünler şık duruyor ama asıl kıymetli olan tek parça deri olması.

Kaymaz taban olsun

Unutmayın, öncelikli amacımız şehirde kullanmak. Bu nedenle kaymaz taban olması önemli. Vibram’ın zilyon tane farklı ürünü var. Nispeten ucuz denilebilecek Vibram tabanlı ayakkabılar şehirde feci kayıyor. En dandik kauçuk tabanlı ayakkabı bile ucuz Vibram tabanlar kadar kayamaz.

Vibram, arazide çok tercih edilen bir taban markası. Ama bu markanın çok farklı ürünleri var. Vibram’ın en önemli özelliği ise sağlam olması. Çoğunlukla şehirde kullanılacak olan bir ayakkabının tabanının sağlam olması hiç önemli değildir. Likya Yolu’nu yürüyecekseniz, keskin kayalarda gezinecekseniz, tabanın sağlamlığı önemlidir. Ancak çoğunlukla şehirde kullanılacak bir ayakkabıda sağlamlıktan daha önemli olan şey, kaymamasıdır.

Ciddi ayakkabı üreticileri Vibram’ın kaymaz tabanlarını ya da kendi üretimleri olan kaymaz tabanları özellikle belirtiyor. Bunlarla ilgili ilginç test videoları da var internette. Megagrip (Vibram), Contagrip (Salomon), Arctic Grip (Vibram), Omni-Grip (Columbia) gibi taban örnekleri farklı üreticilerin farklı mdellerinde bulunabiliyor. Şiddetle tavsiye ederim. Şimdi araştırırken gördüm, Adidas’ın Terrex modelinde kullanılan Continental taban da bu konuda iyi olarak yorumlanmış.

Ağır ve takoz gibi sert olmasın

Bu konuda çok söyleyecek bir şey yok aslında. Mükemmel sağlam ama teki 1 kilo olan ayakkabı ile dolaşmayı kimse istemez. Yine ne kadar sağlam olsa da ayağımıza uyum sağlamayan bir ayakkabı ile de rahat edemeyiz. Birazcık ta esnek olsun ve ayağımıza göre şekil alsın.

Gore-Tex astar olsun

Gore-Tex bir tekstil üreticisi ismi. İcad ettikleri astar, bu sektörde devrime sebep oldu. Bu astar; havayı geçirecek kadar büyük ama su moleküllerini geçirmeyecek kadar küçük gözenekli bir kumaş. Konfora katkısı çok iyi.

Gore-Tex benzeri, çok sayıda farklı üreticinin astarı bulunmaktadır. Piyasada en yaygın bilinen marka ise Gore-tex olmuştur. Daha önce gore-tex dışında farklı bir markanın astarını kullanan ayakkabı almıştım ve su geçirmişti. O kadar para vermişken böyle sorun yaşayınca insan üzülüyor. Bu nedenle, çok iyi bir referans ve kanıt görmediğim sürece 2023 yılı itibarıyla, hala benim favorim Gore-Tex astarlar.

Not: Gore-Tex astar, kumaş gibi parça ile satılan bir şey. Ayakkabı (ve diğer giyim malzemeleri) üreticileri bu astarı satın alıp kendi ürünlerinde kullanıyorlar. Eğer üreticinin imalat kalitesi iyi değilse, astarın birleşim yerlerinden su geçirme ihtimali var. Adidas‘ın ve “The North Face” firmasının Gore-Tex ayakkabıları ile ilgili kötü yorumlar okumuştum mesela.

Not: Gore-Tex ayakkabılar “nefes alabilir” özellikte olduğu için, içi yünlü bir çizme gibi aşırı ısıtmıyor olabilir. Ayakları çok üşüyenler, bu konuyu da araştırabilir isterse.

Not: Nefes alamayan ayakkabılar daha çok üşütebilir. Ayağın üşüme sebebinin terleme olduğunu söylerler. Eğer ayakkabı içerideki nemi (ter buharını) dışarı atamazsa, ayak daha fazla üşüyebilir.

Diğer su geçirmez ürünler

Su geçirmeyen ayakkabıların bazı ucuz modellerinin en önemli tehlikesi, ayakkabı içinde terlemeye bağlı nem oluşmasıdır. Aslında ayağınız bir poşet içinde gibi düşünebilirsiniz; sadece suyu değil havayı da geçirmezler. Nemlenen ayakların yürüyüş sırasında fiziksel zarar görmesi daha kolay olur. Ayakkabı içinde bakteri üremesi daha kolay olur. Ayrıca kışın soğuk havada su geçirmez bottan çıkan ayakların terden sırılsıklam olduğunu da görebilirsiniz. Oysa nefes alabilen astarlar sayesinde ayakkabı içindeki nem buharlaşarak dışarı çıkabilir.

Gore-tex dışında farklı ürünler de olduğunu söylemiştim. Bu konuda bazı İngilizce kavramlar da var. Su geçirmeyenlerin bir çoğu naylon çizme mantığında oluyor; hiç bir şeyi geçirmiyor.

Waterproof, softshell, water-resist gibi bazı sözcükler var. Bu sözcüklere takılmamak lazım. Arkasındaki teknoloji asıl önemli olan. Mesela Google’a gore-tex vs yazınca, diğer alternatifleri şöyle listeliyor:

Yaklaşım ayakkabıları

Eğer arazi kullanımınız birazcık fazla ise, yaklaşım ayakkabısı (approach shoes) kategorisini inceleyebilirsiniz. İnternette görsellerde ararsanız, örnekleri çıkıyor. Fiyatı biraz yüksek olabilir, dikkat. Bu ayakkabıların amacı, tırmanma bölgesine gidene kadarki süreci tamamlamaktır. Tabanı sağlam ve dayanıklıdır. Önünde koruma için sağlam çarşak vardır. Genelde kısa konçlu olurlar. Nedense şekilleri de şehir için daha şık geliyor bana :)

Sağlam bir markadan (yukarıda isimleri verdim) Gore-Tex astarlı, çok ağır ve çok sert olmayan, kaymaz tabanlı bir yaklaşım ayakkabısı alabilenler alsın, yıllarca kullansın.